امير ساعدي‌داريان*- جواهر لعل نهرو، نخست‌وزير فقيد هند معتقد بود «اندک مردمي هستند که بيش از مردم ايران و هند از نظر ريشه و تاريخچه تا اين اندازه به هم نزديک باشند»‌. اما باوجود نزديکي جغرافيايي دو کشور و تاريخ روابط آنها، بزرگ‌ترين دموکراسي و بزرگ‌ترين حکومت ديني جهان همچنان از هم دور هستند‌. با اين حال، گرچه همواره موانعي در مسير تعميق اين روابط تاريخي وجود داشته، هيچ گاه دو طرف از تلاش براي رفع اين موانع دست برنداشته‌اند‌. حسن روحاني روز پنجشنبه سفر سه روزه خود به هند را آغاز کرد و در روز ورود به دهلي‌نو، مورد استقبال نارندرا مودي، نخست‌وزير و رام نات کوويند، رييس‌جمهور اين کشور قرار گرفت‌. اهميت اين سفر از آن جهت است که يک دهه پس از سفر محمود احمدي نژاد، رييس دولت‌هاي نهم و دهم در سال 2008 به هند صورت گرفت و پاسخي بود به سفر خرداد ماه مودي به تهران براي تقويت هرچه بيشتر روابط‌. روحاني به هند سفر کرد تا پلي براي بهبود روابط دو کشور در حوزه‌هاي سياسي، استراتژيک، تجاري، انرژي و مسايل دوجانبه بزند‌.
اين در حالي است که روابط تهران-دهلي‌نو ظرف 15 سال گذشته در سايه يک عامل بازدارنده قرار داشته و آن تحريم‌هاي آمريکا عليه ايران به دليل برنامه هسته‌اي اين کشور بوده است‌. اين تحريم‌هاي آمريکا عليه ايران بود که عرصه ديپلماتيک و تجارت و سرمايه گذاري را براي دهلي تنگ کرد و از اثر تلاش‌هاي هند براي تقويت روابط دوجانبه با ايران کاست‌. با اين حال پس از توافق هسته‌اي که در ژوئيه 2015 ميان ايران و گروه 1+5 نهايي شد، اين روابط که بيشتر مبتني بر تجارت بود، بار ديگر تقويت شد‌. با وجود آنکه دونالد ترامپ، رييس‌جمهور آمريکا از زمان روي کار آمدن همواره تهديد به عقب نشيني از اين توافق موسوم به برجام و اعمال دوباره تحريم‌هاي هسته‌اي بر ايران کرده، اما کارشناسان هندي به خصوص در مورد همکاري در بندر چابهار تاکيد مي‌کنند که به احتمال زياد اين کشور دست از همکاري نخواهد کشيد چراکه ترامپ بر نقش هند در تثبيت شرايط اقتصادي افغانستان تاکيد دارد‌. پيش از اين هند اعلام کرده بود که شرکت‌هايش مي‌توانند 20 ميليارد دلار نه تنها در پروژه بندر چابهار بلکه در کارخانه‌هاي پتروشيمي، خطوط آهن و ساير صنايع اين منطقه هزينه کنند‌. البته بايد گفت که در زمينه سرمايه گذاري در بازار ايران، هند تا اندازه‌اي از ديگر کشورهاي عقب مانده است‌.
بر اساس گزارش نشريه ديپلماسي، در طول مذاکرات هسته‌اي ايران و گروه 1+5، بسياري از کشورهاي غربي خارج از مرزهاي ايران تجمع کرده بودند تا نخستين بهره‌بردار از شرايط پس از لغو تحريم‌ها و بازاري باشند که در دسترس قرار مي‌گرفت‌. هند از يک طرف، اين دورانديشي را نداشت (هيچ شرکت انرژي هندي در تهران حضور نداشت) و از طرف ديگر، در مورد سرمايه‌گذاري‌اش در ميدان فرزادB نيز سرگردان بود‌. رويکرد تقابلي احمدي‌نژاد در مورد کوچک‌ترين اختلافات اغلب باعث مي‌شد دهلي‌نو در بسياري از مسايل مربوط به منافع دوجانبه از همکاري با ايران اجتناب کند، به‌خصوص پس از اتفاقات غيرضروري که باعث تعويق مسايلي چون ميدان گازي فرزاد B و ورود اعلام نشده تيمي از ايران براي اولتيماتوم دادن به دهلي شد‌.
با اين حال روحاني در سفر سه روزه خود به اين کشور که از حيدرآباد آغاز شد و با سخنراني وي براي علماي ديني هند در مسجد قرن هفدهمي آن ادامه يافت و با ديدار با رييس‌جمهور و نخست‌وزير آن در دهلي‌نو پايان يافت، سعي کرد به تمامي ابعاد دوجانبه، منطقه‌اي و بين‌المللي روابط ايران- هند بپردازد‌. سفر روحاني به هند بيانگر تمايل هرچه بيشتر ايران به افزايش سطح روابط با اين کشور بزرگ و پرجمعيت است‌. با اين تفاسير، هند نيز بايد سعي کند روابط دوجانبه خود با جمهوري اسلامي را به‌گونه‌اي مديريت کند که تحت‌تاثير اختلافات شديد آمريکا، اسراييل و ايران و از سوي ديگر تنش‌هاي عميق ميان ايران و عربستان قرار نگيرد‌. به عبارت ديگر، با توجه به شرايط امروز منطقه، هند در حال حاضر با مهارت روي طناب باريک سياسي راه مي‌رود و با حفظ همين روال است که مي‌تواند روابط خود با ايران را قوام بخشد‌.
*عضو هيات علمي دانشگاه شهيد بهشتي

لينک اين خبر در:
روزنامه جهان صنعت