امير ساعدي داريان*: دونالد ترامپ يکبار ديگر ناتواني خود در خروج از توافق هستهاي با ايران را به نمايش گذاشت؛ اين بار در جمع نمايندگان کنگره آمريکا.
روز سهشنبه دونالد ترامپ، رئيسجمهوري آمريکا اولين نطق سالانه خود را ايراد کرد. او در اين سخنراني که حدود يک ساعت و ?? دقيقه به طول انجاميد و رکورد طولانيترين نطقهاي سالانه تاريخ آمريکا را به نام خود ثبت کرد به تشريح عملکرد خود در يک سال گذشته در جمع قانونگذاران کشورش پرداخت.
او در بخشي از اين سخنراني خود گريزي هم به سياست خارجي و مسئله مورد مناقشه دولتش يعني توافق هستهاي ايران زد و بار ديگر از کنگره خواست تا آنچه به گفته او اشتباهات اساسي در توافق هستهاي فاجعهبار با ايران خواندهشده است رسيدگي کند.
اين در حالي است که کمتر از يک ماه قبل برجامِ ارسالشده توسط او به کنگره براي بازبيني و رفع نواقص از سوي نمايندگان به کاخ سفيد برگشت دادهشده بود، بدون آنکه کوچکترين تغييري در اين توافق اعمال شود.
بر پايه همين بيعملي نمايندگان کنگره آمريکا بود که دونالد ترامپ ناچار شد براي چهارمين بار پايبندي جمهوري اسلامي ايران به توافق هستهاي را تائيد و تحريمهاي اعمالشده عليه ايران - در چارچوب برنامه هستهاي- را براي يک 120 روز ديگر تعليق کند؛ البته با اکراه و تهديد؛ تهديد به اينکه اين تائيد و امضا آخرين بار است مگر آنکه طرفهاي ديگر بهويژه اتحاديه اروپا تغييرات موردنظر واشنگتن بر برجام را اعمال کند.
ترامپ پيشازاين و زماني که براي سومين بار برجام را تائيد کرد هم همين را گفت و مدعي شد که اين آخرين بار است امضاي خود را پاي اين توافق خواهم زد، مگر آنکه کنگره اصلاحات موردنظر او را اعمال کند.
بر اين اساس تاکنون رئيسجمهوري آمريکا دو بار براي آخرين بار توافق هستهاي را تائيد کرده است؛ هرچند به نظر اين بار تهديد ترامپ جديتر از دفعه قبل است و بر پايه همين تهديد نيز اروپاييها براي حفظ برجام به تکاپو افتادهاند و هرکدام به نحوي سعي در آرام کردن ترامپ و منصرف کردن او از تصميم خروج از برجام را دارند؛ از تشکيل کميته بازنگري برجام تا تلاش براي اعمال تحريمهاي تازه عليه ايران ازجمله اقداماتي است که به نظر ميرسد در راستاي حفظ برجام از شر تهديدهاي ترامپ روي ميز اروپاييها قرارگرفته است.
اما واقعيت اين است که اين تهديد هم بهمانند تهديد قبلي عملي نخواهد شد مگر آنکه ترامپ بخواهد برخلاف نظم بينالمللي تصميم به خروج از توافق هستهاي بگيرد که يقيناً از تبعات آن نيز آگاهي دارد و خود را آماده پرداخت هزينه سنگين اين تصميم کرده است؛ هزينهاي که تاکنون مانع اجرايي و عملي شدن تهديدهاي او عليه توافق هستهاي شده است؛ تهديدهايي که از زمان رقابتهايي انتخاباتي باهدف تحقير باراک اوباما و زير سؤال بردن بزرگترين دستاورد 8 سال دوران رياست جمهوري او مطرح کرده بود؛ يعني پاره کردن برجام و خروج يکطرفه از توافق هستهاي.
عملي کردم اين تهديدها در قامت يک نامزد رياست جمهوري آسان به نظر ميرسيد اما بهمحض آنکه ترامپ قدم به کاخ سفيد گذاشت و از يکسو با محدوديتهاي يک رئيسجمهور آگاه شد و از سوي ديگر از جزييات توافق هستهاي آگاهي پيدا کرد، بيشازپيش بر عجز و ناتواني خود در عملي کردن اين تعهد پي برد و به همين دليل اکنونکه بيش از يک سال از عمر حضورش در کاخ سفيد ميگذرد هنوز نتوانسته است بهتنهايي تصميم به پاره کردن برجام بگيرد.
بر همين اساس در هر دوره ترامپ تلاش دارد تا توپ مسئوليت تصميمگيري درباره خروج از برجام را به زمين ديگري ارسال کند ؛ يکبار کنگره و حالا اتحاديه اروپا.
اين در حالي است که برجام را همانطور که کنگره نتوانست دستخوش تغيير کند، اتحاديه اروپا نيز نميتواند؛ چراکه برجام يک سند محکم و بينقص بينالمللي است که اجازه تفسير به رأي و خروج يکطرفه و بدون پرداخت هزينههاي سنگين بينالمللي آن را به هيچيک از طرفين نميدهد.
آن زمان که مذاکرهکنندگان هستهاي ايران نزديک به دو سال روزها و شبها به چانهزني با طرفهاي خود مشغول بودند، يقيناً چنين روزيهاي را پيشبيني کرده بودند و بر همين اساس هم برجام را بر پايه بياعتمادي تدوين کردند، نه اعتماد. همين عدم اعتماد هم باعث شد تا برجام به يک سند محکم بينالمللي تبديل شود که تمام موضوعات در آن ديدهشده است؛ ازجمله خروج احتمالي و پاره کردن آن. برپايه همان بياعتمادي هم ايران تأکيد داشت توافق هستهاي بايد به شوراي امنيت سازمان ملل متحد برود و با قطعنامه اين شورا سنديت پيدا کند.
امروز که عجز و ناتواني ترامپ در پاره کردن برجام را ميبينيم اهميت قطعنامه 2231 بيشازپيش نمايان ميشود. قطعنامهاي که برجام را به يک سند غيرقابلانکار تبديل کرده و شرايطي را براي ترامپ ايجاد کرده است که اگر تصميم به پاره کردن آن بگيرد ناچار شود قطعنامه شوراي امنيت سازمان ملل را پاره کند؛ امري که تاکنون حداقل از سوي پايهگذاران نظم نوين جهاني بيسابقه بوده است.
بر اين اساس خروج از برجام يعني عدول از قطعنامه شوراي امنيت که بيترديد هزينه سنگيني را براي ايالاتمتحده آمريکا به دنبال دارد و قطعاً بيشازپيش جايگاه اين کشور در نظام بينالملل را متزلزل خواهد کرد و همين امر نيز به سدي بلند پيش روي ترامپ براي عملي کرده وعده پوچش تبديلشده است که اگر اينگونه نبود او در نطق سالانه خود بار ديگر از کنگره درخواست نميکرد که به اشتباهات برجام رسيدگي کند.
* عضو هيات علمي دانشگاه شهيد بهشتي
لينک اين خبر در:
روزنامه رويداد 24
چهارشنبه 23 اسفند 1396