امير ساعدي داريان* تحولات تازه در خاورميانه به هيزمي براي گرم کردن تنور جنگ سرد عربستان و رقيب اصلي خود در منطقه يعني ايران تبديل شده است. سال‌هاست که رياض شاهد افزايش نفوذ ايران در عين کاهش نفوذ خود در منطقه بوده، حال نيز براي ورود به مدار قدرت تهران به‌جاي عراق و سوريه، مسير لبنان و يمن را برگزيده است.
از يک‌سو نقشه استعفاي سعد حريري، نخست‌وزير لبنان از رياض را طرح‌ريزي مي‌کند تا حزب‌الله که از حمايت ايران برخوردار است را به چالش بکشد و از سوي ديگر حمله موشکي حوثي‌هاي يمن به خاک اين کشور را به ايران ربط مي‌دهد و سعي در متهم کردن ايران دارد و تمامي اين اقدامات در هماهنگي با موجي از تغييرات در داخل است.
محمد بن سلمان، وليعهد عربستان از آغاز هفته گذشته پاک‌سازي قدرت را از درون دولت آغاز کرده، تاکنون چند نفر از شاهزادگان و ده‌ها مقام و وزير سعودي بازداشت شدهاند اما چرا؟ به نظر مي‌رسد اين وليعهد 31 ساله به دنبال اعمال يک سيستم متمرکز در داخل براي مقابله با تهديد خارجي که آن را ايران تلقي مي‌کند، است. از سوي ديگر سعي دارد از همين تهديد خارجي براي ايجاد جبهه متحد مردمي در داخل بهره برد.
بن سلمان طي هفته گذشته به بهانه مبارزه با فساد در دولت و کابينه زلزله‌اي بي‌سابقه به راه انداخت، تعدادي از ثروتمندترين افراد اين کشور را بازداشت و هزاران حساب بانکي را مسدود کرد و براي آنکه خود را در جايگاه قدرت بلامنازع اين پادشاهي قرار دهد، کنترل گارد ملي عربستان را نيز به دست گرفت تا بر تنها گروه نظامي که تحت کنترلش نبود نيز تسلط يابد.
تمامي اين اقدامات باعث شده گمانه‌زني در مورد اينکه شاه سلمان 81 ساله به‌زودي قدرت را به بن سلمان واگذار خواهد کرد افزايش يابد. اين وليعهد جوان رويکردي کاملا جنگ‌طلبانه نسبت به ايران دارد و پيش از اين اعلام کرده بود که گفت‌وگو براي صلح با ايران ممکن نيست.
او در ماه مارس و زماني که هنوز معاون وليعهد بود با دونالد ترامپ، رييس‌جمهور آمريکا ديدار کرده و به‌طور عمومي ايران را تهديد اصلي امنيت منطقه خاورميانه خواند. دو ماه بعد با رايزني‌هاي بن سلمان ترامپ راهي رياض شد تا فرمان تشديد تنش‌ها با ايران به او صادر شود.
يک ماه بعد بن سلمان وليعهد شد و پس از آن ديدارهاي پيدا و پنهان با مقامات اسراييلي و آمريکايي آغاز و درنهايت به اقداماتي ختم شد که بيشتر شبيه يک انقلاب داخلي و طغيان خارجي است؛ انقلاب داخلي با پاک‌سازي و برداشتن موانع رسيدن به قدرت و طغيان خارجي عليه جدي‌ترين رقيب منطقه‌اي براي ايجاد اتحاد داخلي در ميان شهروندان عربستاني.
مساله، اما اين است که بن سلمان بازي خطرناکي را آغاز کرده؛ لفاظي‌هاي تهديدآميز و تحريک‌آميز در سطح منطقه مي‌تواند عواقب جبران‌ناپذيري براي سعودي‌ها داشته باشد. اين وليعهد جوان بايد به خاطر داشته باشد که گرم شدن جنگ سرد ميان اين دو ابرقدرت منطقه‌اي مي‌تواند تمام روياهايش براي تثبيت قدرت داخلي و منطقه‌اي را به خاکستر بدل کند.
*عضو هيات علمي دانشگاه شهيد بهشتي
لينک اين خبر در:
روزنامه جهان صنعت
چهارشنبه 23 اسفند 1396